Gelijkheid is geen betonnen mal waarin we iedereen persen.
Het is een maatlat… dezelfde regels, dezelfde veiligheid, dezelfde waardigheid… voor iedereen...

In deze column onderzoek ik waarom emancipatie universeel moet zijn, niet strategisch. Ik schrijf dit vanuit persoonlijke ervaring, ik ben opgegroeid met een moeder die niet mocht doorleren, terwijl haar broers dat wel mochten. Zij werd de eerste vrouwelijke chauffeuse van Nederland, studeerde zelfstandig en bouwde haar eigen onderneming op. Haar broers hadden vooral een grotere mond dan kennis. Dat onrecht heeft haar gevormd en mij ook…

In alles wat ik doe probeer ik mensen als gelijken te zien en gelijke kansen te geven. In mijn werk heb ik altijd het hardst geknokt voor vrouwen die in mannelijke clubjes als ondergeschikt werden gezien en ook als zodanig worden gepositioneerd. Daarom raakt het me nu, in een tijd waarin vrouwenemancipatie terecht opnieuw volle kracht maakt, dat het gesprek soms omslaat in een machtswedloop… van beide kanten…

Bescherming is bedoeld om ruimte te scheppen, niet om macht te veroveren. Maar sommige mensen gebruiken het momentum om anderen te ondermijnen en posities te claimen. Dat is begrijpelijk, maar donders gevaarlijk. Want zodra emancipatie een instrument wordt om macht te herverdelen in plaats van recht te herstellen, verliezen we het morele kompas…

Deze column is een pleidooi voor volwassen emancipatie… met universele regels, gelijke kansen, en ruimte voor verschil zonder misbruik.

Leestijd: ca. 6 minuten

Gelijk ongelijk…

Waarom een volwassen emancipatie universele regels vraagt en geen machtswedloop.

Ik schrijf dit omdat ik mij druk maak over hoe mensen met elkaar omgaan wanneer verschillen op tafel komen. Te vaak lijkt het spel te gaan om de ander naar beneden te drukken om zelf naar boven te komen. In een volwassen, geëmancipeerde wereld moet dat niet nodig zijn, je bewijst je met vakmensschap en in gesprek, niet door de weegschaal te kantelen met compensatiemacht.

Deze gedachte komt niet uit het niets. Ik ben opgegroeid met een moeder die niet door mocht leren, terwijl haar broers dat wel mochten. Zij deed echter zelfstandig diverse avondopleidingen werd onderneemster en de eerste vrouwelijke chauffeuse van Nederland met een diploma. (Het hangt hier bij ons aan de muur.) Haar broers hadden meer een grotere mond dan kennis. Hier heeft ze de rest van haar leven last van gehad…

Dit onrecht heeft haar gevormd en mij ook… Het heeft me geleerd dat emancipatie niet vanzelf komt, en dat wie zich bewijst, ruimte verdient. Maar die ruimte moet eerlijk blijven verdeeld. In alles wat ik doe probeer ik iedereen als gelijke te zien en gelijke kansen te geven. In mijn werk knok ik het hardst voor vrouwen die in mannelijke clubjes als ondergeschikt worden gezien, maar ook als dusdanig worden gepositioneerd.

Daarom raakt het me nu, in een tijd waarin vrouwenemancipatie terecht opnieuw volle kracht maakt, dat het gesprek soms omslaat in een machtswedloop… van beide kanten…

Gelijkheid is geen gelijkvormigheid

Gelijkheid is geen mal waar men mensen in kan proppen. Het is geen poging om verschillen te wissen of karakters te neutraliseren. Gelijkheid is een maatlat, dezelfde regels, dezelfde veiligheid, dezelfde waardigheid voor iedereen. We raken in de knoop zodra we gelijkwaardigheid verwarren met gelijkvormigheid, alsof recht pas recht is wanneer alle verschillen verdwijnen. Dat is niet alleen onrealistisch, het is zelfs onrechtvaardig.

Een samenleving die haar diversiteit wil eren, moet leren leven met ongelijkheid in verschijning, keuze en ritme. Gelijkheid ligt niet in de uitkomst, maar in de beginsituatie, in het recht om jezelf te zijn zonder dat dit je positie schaadt. Zodra we proberen verschillen glad te strijken, wordt gelijkheid een vorm van beheersing in plaats van bevrijding.

De inhaalslag en het gevaar van momentum

Historische achterstanden vragen om correctie. Dat is geen gunst, maar een plicht. Wie eeuwen van uitsluiting wil rechtzetten, mag niet schrikken van een krachtige tegenbeweging. Maar elke inhaalslag kent een schaduwzijde… het zogenaamde pendulum-effect. Groepen die zich lang ondergesneeuwd voelden, gebruiken begrijpelijk het momentum om ongelijk recht te trekken, soms te krachtig naar mijn mening… Dan verschuift het morele midden naar tribale uitzonderingen die norm worden.

Wat begint als een rechtmatige correctie, kan zo omslaan in een strijd om symbolische macht. De toon verharden, de nuance verdwijnt. Wie vragen stelt, wordt snel verdacht van weerstand of achterstand. Het morele midden schuift op, en rechtvaardigheid raakt vermomd als strijd. Zo verliest emancipatie haar universele gezicht en wordt ze een nieuw kamp in een oud gevecht.

De geschiedenis leert dat elke revolutie haar eigen tegenkracht schept. Hoe harder we de slinger laten doorslaan, hoe groter de kans dat hij met evenveel kracht terugkeert. Weerstand groeit, tegenkrachten verharden en het oorspronkelijke doel… gelijkwaardigheid… raakt vertroebeld door de behoefte aan controle. #Macht


Misbruik van momentum

Bescherming is bedoeld om ruimte te scheppen, niet om macht te veroveren. Toch zien we dat sommige mensen die uit onderdrukking komen… of dit slechts menen te voelen… de extra aandacht en bescherming gebruiken als hefboom om anderen te ondermijnen en zelf posities te claimen. Dat is soms begrijpelijk vanuit pijn en achterstand, maar het is extreem gevaarlijk. Want zodra emancipatie verandert in een instrument om macht te herverdelen in plaats van recht te herstellen, verliezen we het morele kompas.

“Dan wordt gelijkheid een strijdtoneel, geen gemeenschappelijk fundament“

Symmetrie als morele ruggengraat

Wie gelijkheid eist, moet durven leven naar symmetrie. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar is het niet. We zijn snel geneigd rechtvaardigheid te claimen zolang ze in ons voordeel werkt. Zodra de weegschaal evenwicht zoekt, voelt het plots ongemakkelijk. Toch is dat precies het moment waarop volwassen emancipatie zich toont, wanneer we bereid zijn dezelfde maatstaf te verdragen die we voor een ander eisen.

Symmetrie is de morele ruggengraat van de rechtsstaat. Ze vraagt dat bescherming tegen intimidatie, uitsluiting of geweld voor iedereen even stevig geldt… niet zwaarder voor de één, niet lichter voor de ander. Ze verlangt dat procedures zuiver blijven… dat er hoor en wederhoor is, bewijs, proportionaliteit, onafhankelijke toetsing. En ze vereist dat toegang tot onderwijs, werk en publieke ruimte helder en transparant is, ongeacht wie er binnenkomt.

Maar symmetrie is geen blind systeem. Ze sluit de ogen niet voor feitelijke verschillen. Voorzieningen die zulke verschillen ondervangen, zoals verlof, redelijke aanpassingen of een veilige inrichting van werk en stad zijn volkomen legitiem, mits ze doelmatig, proportioneel en toetsbaar zijn. Ze mogen niet verstenen tot privileges, maar moeten dienen als instrumenten om de universele norm daadwerkelijk te laten gelden.

“Gelijkheid vraagt dus geen gelijkschakeling, maar een eerlijk evenwicht. “

Een samenleving die deze maatstaf serieus neemt, kiest niet voor bevoordeling, maar voor rechtsgelijkheid met verstand van de werkelijkheid.

Kansen boven uitkomsten

Gelijke kansen zijn afdwingbaar, gelijke uitkomsten niet. Uitkomsten ontstaan uit talent, oefening, keuzes, zorg, pech, gezondheid, gunnen en toeval. Als we de uitkomst vooraf vastspijkeren, smoren we vrijheid en maken we verschillen onzichtbaar in plaats van onschadelijk. Emancipatie verwijdert drempels, niet verschillen. Ze opent deuren en laat mensen lopen zoals ze zijn.

Gelijkheid van kansen is het fundament van vrijheid. Ze geeft richting, maar geen garantie. De poging om gelijkheid van uitkomst af te dwingen is moreel begrijpelijk, maar praktisch onhoudbaar, ze maakt van rechtvaardigheid een boekhouding en van vrijheid een formule…

Overdenking

De huidige wedloop van morele gelijkhaling kan omslaan in haar tegendeel. Als elke correctie nog harder moet, groeit de tegenkracht… polarisatie voedt zichzelf. Bescherming die wordt vormgegeven als permanent schild kan, hoe goed bedoeld ook, handelingsvermogen afleren en daarmee precies die ongelijkheid bestendigen die ze wil opheffen. Misschien schuilt hier de lastigste paradox… wanneer we wie kwetsbaar is uitsluitend van buitenaf willen beschermen, bevestigen we onbedoeld het idee dat kracht nooit van binnenuit kan groeien. Dan wordt de remedie bewijs voor het “ongelijk van de gelijkheid”.

De uitweg is geen hardheid, maar heldere universaliteit… dezelfde maatstaf, dezelfde waarborgen, dezelfde open deuren en vervolgens ruimte om te groeien, te falen, te leren. Laat emancipatie geen bewijsdrang zijn die anderen klein maakt, maar een onderhoudscontract van de rechtsstaat dat iedereen groter maakt. Niet het volume van het grote gelijk wint, maar de kwaliteit van de norm.

“In een tijd waarin polarisatie groeit en emancipatie soms verwordt tot strijd om symbolische macht, is het tijd om terug te keren naar de kern… rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid en volwassen omgang met verschil.”


Bernard

Met AI tekst en beeld ondersteuning, maar daarom zeker niet minder mijn verhaal.
Lees anders over dat… dit!